Περί της χρήσης της γλώσσας

Σκεφτείτε μια οποιαδήποτε συζήτηση κάνατε το τελευταίο εικοσιτετράωρο… Δεν έχει τόση σημασία το θέμα της συζήτησης όσο τα νοήματα που προσπαθήσατε να εκφράσετε. Είστε σίγουροι ότι ο συνομιλητής σας καταλάβανε και κατανοούσε ότι του λέγατε και πόσο σίγουροι είσαστε εσείς ότι καταλαβαίνατε τι ακριβώς σας έλεγε; Θα μου πείτε ότι αυτό είναι παράλογο, ότι είναι προφανές ότι ο ένας καταλαβαίνει έστω, αν δεν κατανοεί κιόλας, ότι λέει ο άλλος καθώς κάτι τέτοιο είναι αναγκαία συνθήκη για κάθε συζήτηση αλλιώς δεν έχει νόημα ο όρος αυτός. Και όμως, πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το περιεχόμενο που δίνουμε στις λέξεις εμείς ταυτίζεται με αυτό που δίνει ο συνομιλητής μας; Δηλαδή πέρα από παρανοήσεις σχετικά με τους διάφορους –ισμούς για παράδειγμα και κάθε είδους λέξης που εκφράζει κάποια ιδέα ή κάτι το μη απτό και το μη ορατό, που εκ των πραγμάτων ο καθένας μας τα αντιλαμβάνεται διαφορετικά, υπάρχουν λέξεις στις οποίες ο καθένας ανάλογα με τη σκέψη και την κατανόηση του δίνει διαφορετικά νοήματα. Η λέξη άνθρωπος προέρχεται από το άνω + θρώσκω, δηλαδή κοιτώ ψηλά. Ακόμα και με ανθρώπους οι οποίοι χρησιμοποιούν την λέξη με το ίδιο νόημα υπάρχει η περίπτωση της διαφορετικής ερμηνείας κάθε λέξης. Ο ιδιώτης για παράδειγμα, ως λέξη, έχει κρατήσει την αρχική του σημασία στην αγγλική μεταφορά του ως idiot, ηλίθιος στα ελληνικά είναι η αντίστοιχη λέξη. Σκεφτείτε ότι αυτό οφείλεται στο ότι οι αρχαίοι κάτοικοι στης χερσονήσου του Αίμου θεωρούσαν ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να ασχολούνται με δημόσια πράγματα και ότι ήταν τουλάχιστον ανεπίτρεπτο να ασχολούνται με τα ιδιωτικά πράγματα μόνο. Άλλο ένα παράδειγμα είναι η λέξη για την ηρωίδα στα αγγλικά: heroin, λοιπόν αν σας λέγανε τη λέξη αυτή πόσοι θα την σκεφτόσασταν με αυτό το νόημα; Σκεφτείτε λοιπόν, αν όταν λέμε μια και μόνο λέξη παρανοούμε τι χάος μπορεί να επικρατήσει σε μια συζήτηση με συνδυασμό νοημάτων και εκφράσεων… Πόσο μάλλον όταν βλέπουμε να χρησιμοποιούνται λέξεις και εκφράσεις για να χαρακτηρίσουν νοήματα τελείως αντίθετα με το περιεχόμενο των πράξεων μας,, βλ. «ειρηνευτικές δυνάμεις» αντί «δυνάμεις κατοχής» κλπ. τα οποία έχουν ως μόνο σκοπό να μας μπερδέψουν και μάλιστα σκοπίμως. Και δεν κάνω καν αναφορά σε λέξεις, φράσεις και νοήματα που χρησιμοποιούνται συμβολικά… Αυτό σημαίνει άραγε ότι δεν έχει νόημα η κάθε είδους συζήτηση γιατί θα οδηγούμαστε στο αδιέξοδο της κατανόησης της σκέψης του άλλου και άρα στην μη επικοινωνία; Όχι βέβαια, γιατί ακριβώς αυτή η πολύπλοκη διαδικασία της ερμηνείας και της αφομοίωσης των νοημάτων που φέρουν οι λέξεις και οι εκφράσεις είναι ένα από τα κύρια και πιο ελκυστικά στοιχεία της κάθε γλώσσας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι χωρίς αυτή την πολυπλοκότητα δεν θα υπήρχαν τα ποιήματα, τα οποία δέχονται την ερμηνεία την οποία τους δίνει αυτός που τα διαβάζει και δεν τα αφορά το τι νοήματα θέλει να περάσει ο ποιητής που τα έχει γράψει, αλλά αυτό είναι και ζήτημα άλλης συζήτησης περί Παιδείας. Άρα αυτό που μένει και μπορούμε να κάνουμε σε μια συζήτηση είναι να επιβραδύνουμε λίγο τους ρυθμούς της κάθε συζήτησης και να σκεφτόμαστε ή/και να αναλύουμε περισσότερα τα νοήματα που εκφράζουμε και αυτά τα οποία δεχόμαστε από τους συνομιλητές μας, έτσι ώστε να αποφεύγουμε τις παρανοήσεις. Αυτό σίγουρα δεν είναι τόσο εύκολο όσο το διαβάζετε αλλά σίγουρα μπορεί να κάνει τις συζητήσεις μας τόσο καλύτερες από άποψη αντίληψης όσο και πιο ουσιαστικές, με απώτερο σκοπό την μείωση του φαινομένου της έλλειψης επικοινωνίας και της αποξένωσης των ανθρώπων μεταξύ τους. Εμπνευστείτε λοιπόν… (Εμπνέω = εν + πνοή, νιώστε την πνοή του λόγου μέσα σας και αφήστε την να εκφραστεί λοιπόν).